Nga?y 15/9 la? Nga?y Qu??c tê? Dan chu?, Liên H??p Qu??c ngay t?? khi tha?nh la?p nga?y lê? na?y ?a? ta?i kh??ng ?i?nh, tuy ca?c chi?nh thê? dan chu? co? m??t s?? ne?t ???c tr?ng t??ng ???ng, nh?ng kh?ng t??n ta?i m? hi?nh dan chu? duy nha?t, h?n n??a dan chu? kh?ng thu??c vê? ba?t c?? qu??c gia va? khu v??c na?o. Nh?ng kh?ng biê?t t?? lu?c na?o, dan chu? ?a? tr?? tha?nh “???c quyê?n sáng ch?” cu?a My?. ?a?t n???c t? x?ng la? “ha?i ??ng dan chu?” na?y, ba?t cha?p dan chu? cu?a n???c mi?nh t??n ta?i nhiê?u va?n ?ê?, ?a? ra s??c thu?c ?a?y gia? tri? quan dan chu? kiê?u My? trên toa?n ca?u, ???ng m??t ti? la? che?n e?p n???c kha?c, m?u ca?u l??i i?ch riêng t? v??i ca?i c?? dan chu?, la?m gia t?ng s?? chia re? cu?a c??ng ???ng qu??c tê? va? ???i ?a?u nho?m.

Trong m??t My?, chi? co? ca?i go?i la? phu? h??p v??i tiêu chua?n cu?a My? va? ph??ng Tay m??i la? dan chu?, co?n ca?c n???c kha?c ?ê?u kh?ng pha?i dan chu?. My? ?a? la?m chu? cho n???c kha?c, thu?c ?a?y “m? hi?nh dan chu?” cu?a n???c mi?nh, tiê?n ha?nh ca?i go?i la? “ca?i ta?o dan chu?” ???i v??i n???c kha?c, kê?t qua? ?a? hoa?n toa?n ng???c la?i. Kê? t?? ?a?u thê? ky? 21 ?ê?n nay, My? ?a? ki?ch ???ng các cu?c “ca?ch ma?ng ma?u” ta?i ca?c n???c Gruzia, Tajikistan, Tunisia, Ai Ca?p, Yemen, v.v., no?i r??ng se? mang la?i “dan chu?” va? “t?? do” cho nh??ng n???c na?y, nh?ng mang la?i cho nh??ng n???c na?y la? thay ???i chi?nh quyê?n, xa? h??i loan la?c va? khu?ng hoa?ng nhan ?a?o, gay t??n ha?i c??c l??n t??i nh??ng n???c na?y cu?ng nh? hoa? bi?nh va? pha?t triê?n cu?a thê? gi??i. Ngoa?i ra, nu?p d???i chiêu ba?i “dan chu?”, My? ?a? pha?t ???ng ca?c cu??c chiê?n tranh va? ha?nh ???ng quan s?? ta?i ca?c n???c Afghanistan, Iraq, Libya, Syria, v.v., khiê?n ha?ng tr?m nghi?n ng???i bi? chê?t, ha?ng triê?u ng???i bi? th??ng, ha?ng tr?m triê?u ng???i ma?t nha? c??a. Co? thê? no?i, “dan chu? kiê?u My?” ?ê?n n?i na?o thi? n?i ?o? se? xa?y ra r??i loa?n, xung ???t va? chiê?n tranh.

Nhiê?u n?m qua, tuy ca?c ha?nh ???ng “ca?i ta?o dan chu?” ???i v??i n???c kha?c nhiê?u la?n bi? tha?t ba?i, nh?ng My? va?n say mê thu?c ?a?y “dan chu? kiê?u My?” ra n???c ngoa?i. Hiê?n nay, My? ?ang thu?c ?a?y “Chiê?n l???c ??n ??? D??ng – Tha?i Bi?nh D??ng”, m?u ??? tha?nh la?p “NATO phiên pha?n chau A? – Tha?i Bi?nh D??ng”, m?u toan “ta?ch r??i” v??i Trung Qu??c, tha?m chi? ??a ca?ch la?m “nho?m nho?” ?ê?n ca?c li?nh v??c kinh tê? th??ng ma?i, khoa ho?c c?ng nghê?, v.v.. Nh??ng ha?nh ???ng pha? hoa?i s?? an ninh va? ??n ?i?nh cu?a khu v??c na?y cu?ng la? nu?p d???i chiêu ba?i ba?o vê? “gia? tri? quan dan chu?”.

Kê? ca? trong n???c My?, dan chu? kiê?u My? va?n t??n ta?i nhiê?u c?? ta?t, xa?y ra nhiê?u hiê?n t???ng loa?n la?c: Nh??ng n?m ga?n ?ay, nê?n chi?nh tri? My? tiê?p tu?c phan c??c, khoa?ng ca?ch gia?u nghe?o kh?ng ng??ng gia t?ng, xa? h??i bi? ra?n n??t, s?? phan biê?t chu?ng t??c kho? gia?i quyê?t, hiê?u sua?t quyê?t sa?ch tha?p ... Ca?i go?i la? "c?a dan, do dan và vì dan" tr?? tha?nh a?o t???ng kho? th??c hiê?n. Theo kê?t qua? cu?a m??t cu??c th?m do? do Trung tam nghiên c??u Pew My? t?? ch??c cho tha?y, 65% ng???i ????c ho?i cho r??ng chê? ??? dan chu? My? ca?n tiê?n ha?nh ca?i ca?ch l??n, 57% ng???i ????c ho?i cho r??ng My? kh?ng co?n la? g??ng ma?u dan chu?. Ta?p chi? “The Economist” Anh co?n ?a?nh gia? My? la? “khiê?m khuyê?t dan chu?”. Cho tha?y dan chu? kiê?u My? kh?ng pha?i “t??t ?e?p” nh? n???c na?y ?a? tuyên truyê?n.

Chê? ??? dan chu? chi?nh tri? cu?a m??i n???c ?ê?u co? nh??ng ne?t ???c ?a?o riêng, la? do nhan dan cu?a n???c ?ó quyê?t ?i?nh. R?p khu?n máy móc dan chu? kiê?u My? t??i ca?c n???c v??i li?ch s??, v?n hoa? va? ti?nh hi?nh trong n???c hoa?n toa?n kha?c nhau, ta?t se? b?t ph?c thu? th?, cu??i cu?ng se? tha?t ba?i. Ly? le? ??n gia?n ma? mo?i ng???i ?ê?u biê?t, chi? riêng My? kh?ng biê?t, i?t nha?t la? gia? v?? kh?ng biê?t. Th??c ra, ha?nh ???ng tr?ng mèo v? h? cu?a My? ca?i ta?o dan chu?, thu?c ?a?y dan chu? ta?i n???c kha?c chi?nh la? ha?nh ???ng phi dan chu? l??n nha?t, ?a? vi pha?m quan ?iê?m gia? tri? c??t lo?i cu?a dan chu?.

Dan chu? kh?ng pha?i la? Coca-Cola, mu?i vi? cu?a ca? thê? gi??i ?ê?u nh? nhau. Dan chu? la? gia? tri? chung cu?a toa?n nhan loa?i, la? quyê?n l??i cu?a nhan dan ca?c n???c, ch?? kh?ng pha?i la? “???c quyê?n sáng ch?” cu?a My?.